Kerk aan het werk voor sociale rechtvaardigheid

Sociale rechtvaardigheid is een werkwoord

In Evangelii Gaudium, de belangrijke apostolische exhortatie van paus Franciscus, lezen we dat ‘een authentiek geloof altijd een verlangen in zich draagt om de wereld te veranderen’ (EG, 183). Werken aan maatschappelijke transformatie, veranderingsprocessen teweegbrengen die mensen – en vooral gemarginaliseerde personen in de samenleving – ten goede komen, behoort voor christenen tot het hart van hun zending als gedoopte. 

Uitgangspunt daarbij is de verdediging van de menselijke waardigheid. Vanuit christelijk oogpunt is elk persoon drager van een unieke waardigheid en vrijheid die geworteld is in een goddelijke oorsprong. Eenieder is geschapen naar het beeld van God. Daarin ligt de essentiële waardigheid van elk mens die de basis is van haar of zijn onaantastbare mensenrechten. Vechten voor sociale gelijkheid vertrekt vanuit de overtuiging dat elk mensenleven dezelfde intrinsieke waarde heeft.

In christelijk geïnspireerd werk voor positieve samenlevingsopbouw staan caritatieve acties en werken aan de omvorming van onrechtvaardige structuren samen voorop. Beide zijn vormen van concrete inzet voor groepen die om één of andere reden maatschappelijk uit de boot vallen of achtergesteld worden. Door caritatieve acties wordt in noodzakelijke levensbehoeften van sociaal kwetsbaren voorzien, terwijl door politiek-maatschappelijke acties druk wordt gezet op beleidsvoerders om rechtvaardige maatschappelijke structuren te creëren en om de rechten van de minst geprivilegieerde groepen te erkennen en te respecteren.

Conflicten en mondiale crisissen zoals die van het klimaat of de biodiversiteit, treffen al jaren de kwetsbaarste groepen het hardst, en zorgen voor sociale instabiliteit, migratiestromen, nieuwe armoede en nieuwe vormen van uitsluiting. Naarmate de urgentie stijgt, wordt de zwakheid of ontoereikendheid van veel maatschappelijke structuren om met deze crisissen om te gaan, blootgelegd, wordt in de samenleving de wil tot solidariteit op de proef gesteld, en groeit de nood aan aangepaste actie en degelijk beleidswerk.

Vele noden, vele actieterreinen

De maatschappelijke inzet waartoe de christelijke traditie oproept, toont zich bij ons in de gedreven werking van de NRV-lidorganisaties en de veelzijdige initiatieven in de bisdommen. Op de pagina’s van Diaconie.be bieden we een overzicht, door middel van artikels, rapportages en interviews, van het geëngageerde werk dat binnen deze diocesen en solidariteitsorganisaties wordt verzet.

Lees hier meer over de verschillende solidariteitsorganisaties en hun werking. 

Mensenrechten en vrijheden voor eenieder zijn veel minder vanzelfsprekend dan westerlingen geneigd zijn te denken. Groeiende sociale ongelijkheid is niet alleen een tendens in verre continenten maar ook in onze eigen Vlaamse samenleving. Bovendien is sociale rechtvaardigheid niet alleen een kwestie van eerlijke verdeling van gemeenschapsgelden, maar eerst en vooral zaak van gelijke toegang tot kansen en vorming zodat mensen zich ten volle kunnen ontplooien. Omdat er in de Vlaamse samenleving een (groeiende) diversiteit van maatschappelijk achtergestelde groepen is, gaat het samenlevingsopbouwwerk dat op deze pagina’s in beeld komt, vele richtingen uit.

Druk op het middenveld

Dit transformatief samenlevingswerk staat vandaag onder druk door de erosie van het Vlaamse middenveld. Dit betekent het inkrimpen van plaatsen in de samenleving waar sociaal protest kan klinken tegen maatschappelijke evoluties die het welzijn en de rechten van kwetsbare groepen bedreigen. Onder de invloed van neoliberale politiek druppelt steeds meer de overtuiging binnen dat het voor de samenleving volstaat, een relatie te organiseren tussen de aparte burgers en de staat (of een andere supranationale instelling, zoals de Europese Unie). Het georganiseerde middenveld dreigt te worden beknot door een overheid die haar minder als een partner en meer als een obstakel gaat zien. Een individu alleen, staat machteloos tegenover een overheid. Als het erop aankomt om rechten te vrijwaren of belangen van minderheden te erkennen, is een sociaal middenveld broodnodig.

Het wegdrummen en verwaarlozen van het middenveld gebeurt bijvoorbeeld door het intrekken van erkenningen en subsidies. Ondergraving van het middenveld gebeurt ook door de eenzijdige berichtgeving in de media. Dikwijls wordt weinig gerapporteerd over het positieve samenlevingsopbouwwerk dat in het middenveld gebeurt. Zo valt bv. op dat nieuws domineert over het aantal kiezers dat weigerachtig staat tegenover de opvang van vluchtelingen en daarom extreemrechts stemt, maar zelden lees je over hoe door vele parochies of vrijwilligersinitiatieven vluchtelingenfamilies opgevangen, verzorgd en begeleid worden, of hoe de solidariteitsorganisaties blijven vasthouden aan basisdienstverlening voor de meest kwetsbaren in tijden van crisis.

De erosie van het middenveld is een achteruitgang voor de bloei van participatieve democratie en positieve maatschappelijke transformatie in de samenleving.

Samen werken voor sociale rechtvaardigheid

Ondanks alles toont het Vlaamse middenveld zich vandaag veelkleurig door concrete acties en initiatieven die uitgaan van de pluraliteit aan levensbeschouwingen die Vlaanderen rijk is.

De NRV-lidorganisaties kiezen bewust voor samenwerking met actoren van diverse religies en levensbeschouwingen. Niet alleen vinden ze daarvoor inspiratie en bevestiging in recente encyclieken als Laudato Si’ en Fratelli Tutti. Door zulke samenwerkingsinitiatieven groeit het platform om een meer duurzame, humane en rechtvaardige samenleving te bouwen.

Doorheen de jaren zijn de solidariteitsorganisaties verder geprofessionaliseerd en gespecialiseerd in maatschappelijke thema’s als: bestrijding van armoede en uitsluiting, internationale solidariteit, opvang, begeleiding en belangenverdediging van vluchtelingen, geweldloze inzet en vredesopbouw, noodhulp bij rampen en humanitaire crises, interlevensbeschouwelijke ontmoeting, enz. Allemaal ondernemen ze acties die fundamentele mensenrechten en het recht op duurzame ontwikkeling verdedigen, ongelijkheid bestrijden, en levensomstandigheden aanpakken die afbreuk doen aan de menselijke waardigheid.

Ze werken mee met de bisdommen, die op hun beurt initiatieven nemen via hun diocesane diensten of netwerken voor diaconie en maatschappelijke inzet, bijvoorbeeld door te investeren in sociale huisvesting voor mensen in kwetsbare situaties, of door ondersteuning van het veelkleurig palet aan diaconale initiatieven in de lokale gemeenschappen.

In al hun verscheidenheid vinden deze organisaties, diensten en netwerken elkaar in de gemeenschappelijke optie om te werken aan menselijke waardigheid, rechtvaardige maatschappelijke verhoudingen en geweldloos verzet tegen alle vormen van uitsluiting.

Samen vormen ze het beeld van een Kerk die aan het werk is voor sociale rechtvaardigheid.