Wordt het de laatste rechte lijn, of toch weer een kromme?
Volgend jaar, op de klimaattop in Glasgow, moet het Klimaatakkoord van Parijs helemaal in werking treden.
Vandaag start in Madrid de laatste grote klimaattop die dit moet mogelijk maken. Een hele reeks belangrijke knopen moeten doorgehakt worden.
Ecokerk volgt de onderhandelingen op de voet, samen met de Klimaaatcoalitie en met de internationale netwerken van de lidorganisaties van NRV.
Zoals steeds staan zowat alle grote mechanismen voor het toekomstig klimaatbeleid op de agenda. We beperken ons tot een overzichtje van de voornaamste discussiepunten:
Ambitiemechanisme
Zoals in Parijs afgesproken, moeten alle landen in 2020 nieuwe nationale klimaatplannen indienen.
Om in lijn te zijn met de 1,5°C-limiet, moeten die ambitieus zijn. Het IPCC-rapport van 2018 stelde dat de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen moet halveren tegen 2030, en dat de netto uitstoot in 2050 nul moet zijn.
Dat is een gigantische inspanning en van de wereldleiders wordt verwacht dat ze stoppen met aarzelen, en resoluut kiezen voor actie.
VN-baas Gutteres zette gisteren de toon: het moment waarop we het niet meer zelf in de hand hebben, komt snel op ons af. Het is nu of nooit.
Vandaar dat wordt uitgegeken naar de beloftes die in Madrid zullen gemaakt worden.
De losse eindjes van het Paris Rulebook
Op de top van vorig jaar, in het Poolse Katowice, was het afwerken van het Paris Rulebook een hoofdpunt. Dat is een 'handboek' met een set van complexe en politiek gevoelige uitvoeringsregels over al de mechanismen van het Akkoord van Parijs. Over één groot hoofdstuk kon geen vergelijk gevonden worden: het "artikel 6" van het Akkoord van Parijs. Dat gaat over de koolstofmarkten. Kunnen landen die méér inspanningen doen dan vereist, hun 'overschot' verkopen aan andere landen die hun doelstellingen niet halen? En hoe zorgen we er dan voor dat de controle sluitend is, zodat er geen 'dubbeltellingen' ontstaan, of onbestaande inspanningen verkocht worden? Met name Brazilië lag vorig jaar dwars, omdat ze het niet een waren met de strengere regels die aan deze koolstofhandel zouden verbonden worden.
Financiering
Vanaf 2020 tot 2025 moet het Groen Klimaatfonds jaarlijks gespijsd worden met 100 miljard dollar. Na 2025 moet het bedrag omhoog. Dat geld moet vooral komen van de rijke landen.
De discussies hierover zijn echter nog niet afgerond. Wie draagt bij en op welke manier en wie ontvangt? Is er alternatieve financiering, via een koolstoftaks of via de private sector? Is de bijdrage van de rijke landen verzekerd en voorspelbaar zodat er echt planmatig gewerkt kan worden? Is het zoals gevraagd nieuw en aanvullend geld, of zal men toch het geld voor ontwikkelingssamenwerking herverpakken en benoemen als klimaatgeld? Kunnen we nu al starten met de discussie over de financiering na 2025?
Landgebruik
Veranderend landgebruik leidt nog steeds tot verwoestijning, ontbossing, verarming van bodems, enz... Het verlies van vegetatie en humus veroorzaakt 25 tot 30 % van de uitstoot van broeikasgassen, en verergert de klimaatcrisis. Omgekeerd haalt de klimaatverandering de pilaren van onze voedselzekerheid onderuit. Reden genoeg om het roer om te gooien. Herstel van de ecosystemen neemt een van de oorzaken van de klimaatverandering weg én is nodig voor de bescherming van de biodiversiteit. Méér nog, het kan CO2 die nu in de atmosfeer zit, opnieuw vastleggen in hout, humus en ondergronds organisch materiaal, en dus een milderend effect hebben. Het IPCC bracht in 2019 een heel rapport uit over deze problematiek die als 'nature based solutions' ook al jaren op de agenda van de klimaatonderhandelingen staat. Maar ngo's en vertegenwoordigers van inheemse volkeren en mensenrechtenorganisaties waarschuwen: herbebossing en het herstel van de ecosystemen mag niet ten koste gaan van landrechten of gebruiksrechten van de mensen die er wonen of de gebieden traditioneel beheren. Integendeel, het moet samen met hen gebeuren.
Landbouw
Nauw verbonden met landgebruik, maar toch ondergebracht in een apart hoofdstuk, is de vraag naar de landbouwsystemen van de toekomst. Agro-ecologie is de meest klimaatbestendige vorm van landbouw. Het is ook de landbouw die kansen geeft aan de grote diversiteit aan voedselgewassen die onze planeet telt, maar vaak enkel lokaal gekend zijn. Dit botst vaak met de belangen van de agro-industrie die in handen is van machtige economische groepen. Hun belangen worden ook vaak verdedigd door de regeringen van de landen waar ze actief zijn, tegen de belangen van de kleinschalige boeren en het milieu in. De hele discussie over landbouw wordt nu niet afgerond, maar verder voorbereid. Volgend jaar moet de 'Koronivia werkgroep' over landbouw hierover een rapport neerleggen bij de Verenigde Naties.
Mensenrechten
Zoals bekend, zijn de mensenrechten, vaak benoemd als 'de grote 8', niet opgenomen in de bindende teksten van het Akkoord van Parijs, maar in de preambule (voorwoord). Ze werden ook niet opgenomen in het Paris Rulebook. Daarom is het niet eenvoudig om ze telkens opnieuw in de onderhandelingen ter sprake te brengen. Daarom worden ze vaak door landen als een apart initiatief gelanceerd, aansluitend bij een klimaattop. Zo lanceerde Polen vorig jaar het initiatief rond 'Rechtvaardige transitie en waardig werk'. Dit jaar staat de goedkeuring van een tweede fase van het 'genderactieplan' centraal.
Oceanen
Het IPCC lanceerde dit jaar nog een ander rapport: dit over de oceanen en de cryptosfeer (bevroren water, zoals de poolkappen en gletsjers). Chili, het land dat dit jaar de klimaattop voorzit, wil ook rond dit belangrijk thema een initiatief opstarten, en van de COP een 'blauwe klimaattop' maken.
Lees ook onze Q&A na de klimaattop in Polen vorig jaar
Lees ook de beleidsaanbevelingen van de Klimaatcoalitie
Lees ook de klimaatoproep van Ecokerk en de lidorganisaties van NRV (2018)
Lees ook de beslissing van de Europese Raad over de top in Madrid
Lees ook het uitgebreid statement van het Europees Parlement over de top in Madrid
Lees ook het statement van het Europees Parlement over de klimaat-noodtoestand
Volg zelf de COP in Madrid, via de website of via de livestreams (ook video on demand)