Tijdelijke creatieve en sociale projecten vervangen leegstand en verkrotting
Een uniek samenwerkingsproject tussen de Pastorale Eenheid Sint-Gillis en Communa vzw zorgt dat een voormalig schoolgebouw niet leegstaat in afwachting van de renovatie en herbestemming, maar leven en activiteit brengt in de wijk. Het sluit goed aan bij de 'integrale ecologie' van de encycliek Laudato Si': sociaal, gemeenschapsvormend én -via de opeenvolgende renovaties- met ook een duidelijk ecologisch en duurzaamheidsluik.
Communa vzw: leegstand hoeft niet
Communa vzw geeft eigenaars van tijdelijk leegstaande panden de kans om hun gebouw in de overgangstijd te laten gebruiken voor doelen die de lokale gemeenschap ten goede komen. Zo blijven ze in afwachting van renovatie of herbestemming in gebruik, verloederen of verkrotten ze niet, en leveren ze een bijdrage aan de sociale functies van een wijk. "De gebouwen worden ter beschikking gesteld aan burgerprojecten die bloeiende laboratoria van stedelijke activiteiten worden: ze vermengen cultuur en creatie, innovatieve economische activiteiten, gemeenschapsleven en cohousing. Terwijl Communa innovatie en socioculturele diversiteit promoot, is het ook een manier om het fenomeen van leegstand te stoppen en het om te vormen tot een kans voor lokale ontwikkeling.' Volgens Communa vzw is tijdelijke leegstand geen klein fenomeen in onze hoofdstad. 10% van de sociale woningen staan leeg in afwachting van renovatie, net als. 5000 appartementen boven winkelpanden. Samen met de andere appartementen gaat het over 15-30.000 wooneenheden. Bovendien staat 1,5 miljoen m² kantoorruimte leeg.
Tijdelijke leegstand, ook in afwachting van een openbare verkoop, de afgifte van een bouwvergunning, de afwikkeling van een erfenis of het verkrijgen van financiering voor renovatie, kost een eigenaar heel wat geld: onderhoudswerken, beveiliging van de toegang, verzekering, gemeentelijke belastingen... Zelfs een boete kan er bovenop komen, want zodra een leegstand meer dan 12 maanden duurt, is de eigenaar in overtreding met de reglementering op leegstand. Gedurende de periode dat het gebouw leeg staat, neemt Communa de ruimtes in beheer. Door de inzet van overgangstoepassingen wordt het gebouw onderhouden, verzekerd en opnieuw toegewezen voor culturele en sociale doeleinden, totdat de eigenaar het feitelijke beheer van het pand overneemt. Communa ontwikkelt een eenvoudige en flexibele methode waarmee de eigenaar kosten kan drukken, terwijl het gebouw in gebruik is voor projecten met een positief maatschappelijk effect.
Parochie Sint-Gillis: de ene verhuis brengt de andere mee
De Sint-Gillisschool zat al vele jaren in een oud en te klein schoolgebouw in de Montenegrostraat. Na een lange zoektocht en veel onderhandelingen werd uiteindelijk een gebouw aangekocht op de ECAM-site in de Bernierstraat in Sint-Gillis. Op deze site was vroeger de École Centrale des Arts et Métiers gehuisvest. In mei 2014 werden de bouwplannen voorgesteld voor een grondige renovatie. Dit jaar werd het gebouw in gebruik genomen.
De vzw Parochiale Werken van de Pastorale Eenheid Sint-Gillis is de inrichtende macht van drie PMS-centra (CLB in Vlaanderen) en een PSE (Promotion Santé a 'l École, een medisch centrum) Het werd steeds moeilijker voor de kerkelijke organisatie om deze diensten met de nodige professionaliteit te organiseren. Deze PMS-centra en PSE hebben een traditie van samenwerking en zich met hun activiteiten gezamenlijk te richten naar de buurt. Maar hoe moest dit in de toekomst werken? De verhuis van de basisschool, was een uitstekende kans voor de PMS-centra en de PSE om de leegstaande schoolgebouwen over te nemen.
En de parochie plande om de gebouwen naast de kerk, waar PMS en PSE vertrekken, te renoveren om er haar pastorale activiteiten onder te brengen.
Daardoor zouden weer andere parochiale lokalen vrijkomen, die verhuurd kunnen worden en zo een bron van inkomsten zijn.
De gemeente plant een park
Alles ging goed tot de gemeente aankondigde dat de ruimte achter de voormalige basisschool een openbaar park zou worden en dat tijdens de werken de toegangs- en achtervensters van de oude school moeten worden dichtgemaakt. Het einde van de werken is gepland voor 2019. Daardoor is het nu niet mogelijk om de nodige aanpassingswerken aan de voormalige school uit te voeren, en moet de verhuis van de PMS-centra en PSE uitgesteld worden.
Van de nood een deugd maken
Voor de parochie was het geen optie om het gebouw zo lang leeg te laten staan. Om redenen van goed beheer (een leeg gebouw verloedert) en ook vanuit ethische overwegingen: het is niet wenselijk om een gebouw onbenut te laten in een stad die zoveel behoeften heeft.
Daarom werd een samenwerking met Communa vzw opgestart. Concreet zal de vzw de wachttijd overbruggen, de oude school tijdelijk beheren en de gebouwen ter beschikking stellen van bedrijven, kunstenaars, verenigingen van de solidariteitseconomie ... met een speciale zorg voor het betrekken en bereiken van de plaatselijke gemeenschap.
Het is een goede oplossing die iedereen pleziert. Ook de PMS en de PSE die daast hun gebouw een openbaar park zullen hebben en voor hun werking zullen kunnen profiteren van het door de vzw Communa bereikte netwerk.
Thierry Claessens,
Vicariaat Brussel