Europees congres van de Commissies Rechtvaardigheid & Vrede vindt antwoorden op de sociale en ecologische crisis

De Europese Commissies Rechtvaardigheid en Vrede organiseerden hun jaarlijks congres van vrijdag 1 tot maandag 4 oktober 2021 in Brussel en Leuven. Dit jaar stond het thema ‘naar een integrale ecologie – hoe omgaan met de sociale en ecologische crisis?’ hoog op de agenda. Handleiding om het thema ‘integrale ecologie’ aan te pakken was het Laudato Si actieplatform dat vorig jaar door het Vaticaan werd gelanceerd.

Via deze methode, plaatste de conferentie zich in de internationale dynamiek waar ook de campagne van Ecokerk op inpikt met de '7-sprong naar integrale ecologie'.

De deelnemers zetten de ervaringen en inputs van de tweede dag om in ideeën en prioriteiten om te werken aan de 7 Laudato Si'-doelen:

1. Een antwoord geven op de "schreeuw van de Aarde"
2. Een antwoord geven op de "schreeuw van de armen"
3. Ecologische economie
4. Een eenvoudige levensstijl
5. Ecologische opvoeding
6. Ecospiritualiteit
7. Betrokkenheid van de gemeenschap en participatieve actie
   
   
   
   

Drie sprekers, drie perspectieven:

Om de dag op te starten, konden de deelnemers na een inleiding aansluiten bij een van de drie sprekers die het thema verder opentrokken:

Eerlijke en rechtvaardige transitie

Tom Devriendt van Caritas international, nam een groep mee op verkenning van de sociale gevolgen van de klimaatcrisis, zoals klimaatontheemden of de effecten van de klimaatschokken op de armste gemeenschappen. De transitie is urgent en moet leiden tot een systeemverandering, maar dat mag niet gaan ten koste van diegenen die nu al de grootste slachtoffers zijn, zonder het probleem te hebben veroorzaakt.

Nationale en internationale programma's van NGO's en organisaties als Caritas kunnen zorgen voor het lenigen van directe noden, of voor activiteiten die zorgen dat mensen en gemeenschappen zich kunnen aanpassen aan de werkelijke of verwachte klimaatverandering, en methoden ontwikkelen om de effecten of de schade tot een minimum te beperken.

Dat is zeker nuttig en nodig, maar die inspanningen moeten vergezeld gaan van structurele beleidsmaatregelen vanuit onze overheden. Het beleidswerk van NGO's ten gunste van mensenrechten, sociale bescherming, een humaan migratiebeleid, enz... is hard nodig om druk te zetten op politici, in eigen land en internationaal.

Ecospiritualiteit

NRV-voorzitter prof. em. Johan Verstraeten, illustreerde hoe de aandacht voor ecologie en verwondering voor de schepping leeft binnen verschillende religies en binnen verschillende christelijke stromingen. Mystici getuigen al langer hoe een religieuze ervaring gevoed wordt door een houding van openheid voor de schepping. Via contemplatie kan je ontdekken hoe God (of het goddelijke) aan het werk is in de natuur, in de elementen, enz…

De vraag hoe dit valt te rijmen met rampen, pijn en lijden, blijft een eeuwige vraag: het scheppingsproces is niet af, is een proces in wording. Toch kan God zich ook tonen in de onvolkomenheden van de schepping, omdat elke gebeurtenis (goed of slecht) ook altijd nieuwe mogelijkheden en kansen aanreikt. Het universum zit vol mogelijkheden. God is aanwezig in de schepping, maar valt er niet meer samen.

Als je uitgaat van Gods (verborgen) aanwezigheid in de schepping, roept dit op tot verantwoordelijkheid: “all creation exists to complete each other in service of each other”. Het nodigt bijvoorbeeld ook uit tot een herdenken van de manier waarop de economie vandaag werkt: van een utilitaristische insteek naar ethisch verantwoord ondernemen...
Ecospiritualiteit is geen zweverig nadenken, maar roept op tot concrete actie om te werken aan meer harmonie en verbinding met al wat is.

Transitie op individueel en op structureel vlak

Josianne Gauthier, secretaris-generaal van CIDSE, toonde aan hoe de planeet aarde op haar grenzen botst en hoe moeilijk het voor veel mensen is om deze confronterende boodschap te horen. Toch is een transitie hoognodig. Met welke methodologie kunnen we mensen tot verandering aanzetten? Welke aanpak kan werken om de transitie in te zetten en vol te houden?

Volgens haar gaat aan het drieluik zien-oordelen-handelen nog een actie vooraf: luisteren. We moeten ons bewust zijn van de priveleges, voorsprong, macht, enz...  waarmee we de wereld lezen. Enkel door bewust te luisteren, ook naar de verre andere, kunnen we ons bewust worden van de pijn en het lijden en de manier waarop de huidige systemen en structuren mens en planeet verwonden. We moeten die wonden samen helen, door een verandering die zowel radicaal is als integraal. Ook Laudato Si' nodigt uit tot een culturele revolutie, die ons toelaat om ook de politieke, economische en sociale structuren te veranderen.

Om op structureel vlak verandering in te zetten is het nodig politici en beleidsmedewerkers op te roepen hun verantwoordelijkheid op te nemen. Dat is taai, maar nooodzakelijk werk. Dat kan best door politici heel concrete voorstellen aan te reiken. Realistische ideeën die een draagvlak hebben bij (een deel van) de bevolking, of die op lokaal vlak hebben bewezen dat ze kunnen werken.

De deelnemers onderkenden dat al heel wat geanalyseerd is en feiten en cijfers over de klimaatverandering niet altijd de juiste aanzet zijn tot individuele gedragsverandering. Informeren en sensibiliseren zijn nodig, maar niet altijd voldoende. Voor velen leiden de talrijke onheilsberichten ook tot een soort moeheid. Bovendien zien en horen we wel veel berichten via de media, maar ontbreekt vaak het 'live' contact met mensen. Nochtans zijn échte ontmoetingen belangrijk om ons engagement te voeden. Vandaar de warme oproep om te komen tot gezamenlijke actie: “start doing transformative things together, that’s fun”. Samen, op een leuke manier, noodzakelijke alternatieven uitproberen, inspireert en motiveert. We moeten dit ook samenbrengen in vierende momenten.

Zo wordt de methode of het stappenplan: 'luisteren, zien, oordelen, handelen en vieren'.

Inspiratie van op het terrein

De deelnemers kregen nadien de kans om hun inzichten en ervaringen te toetsen aan de praktijk, met verschillende terreinbezoeken in Brussel, Leuven en Luik:

• House of Compassion: de Brusselse Begijnhofkerk werd een themakerk rond mededogen en strijd voor gerechtigheid. Verder bouwend op het engagement van de Brusselse Begijnhofgemeenschap van de voorbije decennia, bouwt men samen met diverse partners aan meer menselijkheid, een hoopvolle samenleving en een waardig leven voor alle mensen, dit vanuit de inspiratie van Jezus van Nazareth en de Gulden Regel. Naast een bezoek aan de Laudato Si'-tentoonstelling, was er ook een ontmoeting met een van de mensen zonder papieren die de kerk nog steeds bezet houden. Coördinator Karen begeleidde de groep ook op een tocht in de buurt, die langs het Klein Kasteeltje leidde tot het levendige centrum van Molenbeek.
  
  
• Broederlijk Delen vertelde over de campagne rond 'delen' en systeemverandering, en vertoonde de campagnefilm “de 25%-revolutie”.
  
  
• Tournevie is een betaalbare en ecologische bibliotheek voor werktuigen in Brussel, en een partner van Klimaatnetwerk (Ecokerk). Tournevie is een betaalbaar én ecologisch alternatief voor duurdere huur- en verkooppunten om te klussen, repareren of renoveren. Tournevie is een open commons. De ledengemeenschap beheert zelf het gereedschap via transparante regels. Iedereen is welkom. Dit is de 21ste eeuwse economie: de afvalberg verkleinen, reparatie stimuleren en een alternatief voor de wegwerpcultuur bieden.
  
  
• Studio Globo, is een ngo voor ontwikkelingssamenwerking die zich specialiseert in ontwikkelingseducatie. De deelnemers konden kennismaken met hun methodieken. De wereld ontdekken, positief leren omgaan met diversiteit, betrokken raken bij mens en milieu en meebouwen aan een duurzame en solidaire wereld zijn de voornaamste pijlers. Studio Globo biedt een gevarieerd vormingsaanbod voor zowel kleuter-, lager-, secundair en hoger onderwijs. De leerkrachten zijn hierbij de belangrijkste partners.
  
  
• Casa Béthanie te Luik is een gemeenschapshuis waar dakloze vrouwen en vrijwilligers elkaar ontmoeten en het dagelijks leven delen. Ontmoeting en delen worden gefaciliteerd door gezamenlijke activiteiten als handwerk, koken,… Hier werden de deelnemers hartelijk ontvangen om met taart en koffie kennis te maken met medewerkers en bewoners.
  
  
• CSA Boeren&Companie aan de Abdij van Park te Leuven, is een coöperatieve boerderij, gedragen door een grote groep deelnemers en aangestuurd door een bestuur. Community Shared Agriculure is de hoeksteen van het bedrijf. De gemeenschap rondom ons ondersteunt de boerderij en vice versa. De grote groep deelnemers draagt de werkingsmiddelen voor het bedrijf. Eens de kosten gedekt zijn, wordt de oogst gedeeld met de gemeenschap. In de kosten zit een eerlijk loon vervat voor de boeren. Op BoerenCompagnie vind je groenten, granen, zuivel, vlees, aardappelen en fruit. Kringlopen worden gesloten: het afvalproduct van de ene tak is een grondstof voor de andere. Denk aan stro als afval van graan dat in de stallen gebruikt wordt en nadien als compost kan dienen op de akkers. Kortom: het prototype voor duurzame landbouw.

Final statement

Zowel de sprekers als de lokale organisaties toonden hoe ze inspelen op de ecologische en sociale uitdagingen en gaven de deelnemers inspiratie mee.

Tenslotte werd alles samengebracht met vanuit drie richtvragen:

• Hoe inspireert dit initiatief mij persoonlijk? Hoe helpt het mij om mijn persoonlijk gedrag aan te passen?
• Wat neem ik mee uit deze ervaringen en uitwisselingen naar mijn eigen nationale Commissie Rechtvaardigheid en Vrede?
• Wat raad ik aan als actiepunten voor Justice and Peace Europe?

De antwoorden vonden hun weerslag in de “final statement” van Justice and Peace Europe