Sinds twee jaar geeft Jesuit Refugee Service Belgium (JRS Belgium) een rapport uit met cijfers, feiten en analyses over de situatie in de administratieve detentiecentra in België. 

Zo wil JRS Belgium een tipje van de sluier oplichten over de praktijken in deze centra en ervaringen van migranten (individuen en gezinnen) toelichten.

Wat is een administratief detentiecentrum (ADC)?

Administratieve detentie van vreemdelingen bestaat in België sinds 1988. Het is een ‘instrument’ dat door de overheid wordt gebruikt om een migrant van zijn vrijheid te beroven om hem te kunnen verwijderen of voor de tijd die nodig is om te beslissen of hij het grondgebied mag betreden.

Gedetineerden worden ofwel geplaatst in een van de zes administratieve detentiecentra of, sedert 2008, in een van de ADC voor gezinnen, als het om gezinnen met minderjarige kinderen gaat. Ze worden niet opgesloten omdat ze een misdaad of een delict zouden hebben gepleegd, maar wegens hun administratief statuut.

Het rapport zoomt specifiek in op:

• De situatie in Afghanistan
• De detentie van Marokkanen

Afghanistan: Taliban grijpen macht

Nadat de Taliban in de zomer van 2021 de macht grepen in Afghanistan, bleef het lot van de Afghaanse burgers in België onduidelijk, aangezien het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) – dat aanvragen voor internationale bescherming onderzoekt – besloot tot het “bevriezen” van de nieuwe aanvragen. In januari 2022 kondigde het Commissariaat het einde van de bevriezing aan en in maart vielen de eerste beslissingen: er zou niet aan iedereen bescherming worden geboden. Hoewel de humanitaire toestand ter plaatse als rampzalig werd erkend, kan deze niet worden toegeschreven aan één enkele partij – wat een essentieel juridisch criterium is om bescherming te verlenen.

"Wij zijn Afghanistan gevlucht om te vermeiden om in de gevangenis te belanden, maar toen we in België aankwamen is het eerste wat ze deden ons op te sluiten.” Sayet, jonge Afghaanse vrouw die bescherming heeft aangevraagd en met haar familie in Caricole werd opgesloten.

Het CGVS weigerde zo aan veel mensen een verblijfsvergunning te verlenen, hoewel het erkende dat ze niet konden worden teruggestuurd zonder dat ze een risico zouden lopen op onmenselijke behandeling. Omdat die personen niet konden terugkeren, zou het onwettig zijn ze op te sluiten. Niettemin werden sommige Afghanen, tijdens hun asielprocedure na hun aankomst in België, gedetineerd in het Caricole-centrum en in dat van Merksplas.

Marokko in top drie

Marokkaanse onderdanen blijken in 2022 in de top 3 van de meest vastgehouden nationaliteiten te zijn. Volgens de dossiers die JRS opvolgde in Merksplas en Brugge is hun terugkeer echter niet vanzelfsprekend. De opsluiting van deze mensen roept vragen op omdat deze enkel gerechtvaardigd is indien terugkeer mogelijk is. 

Volgens hun detentietittel zouden de meeste Marokkanen moeten worden gerepatrieerd. Maar dit blijkt veel tijd te vergen. Op 31 december zaten de dertien Marokkanen in Merksplas al opgesloten sinds gemiddeld 130 dagen. En zelfs 161 dagen als we degenen die in december zijn opgesloten uitsluiten. In Brugge is dat respectievelijk 87 en 125 dagen.

Deze cijfers liggen fel boven de gemiddelde duur van detentie van 2022. Dit komt waarschijnlijk doordat Marokko het terugnameakkoord met België heeft opgezegd. Maar als terugkeer niet meer mogelijk is moeten deze personen worden vrijgesteld.

En nog veel meer…

In het tweede deel van het rapport krijg je cijfers en opmerkelijke feiten over de verschillende administratieve detentiecentra die door JRS worden bezocht (Caricole, Brugge, Merksplas en de detentiecentra voor gezinnen).

“Als ik een misdaad heb begaan, breng me dan naar de gevangenis. Maar stop me niet in een centrum als deze. Ik heb buiten familie. Ik heb een vrouw en een kind. Ze hebben papieren. Ik heb geen tijd gekregen om mijn dossier op orde te krijgen. Ik zou hier niet moeten zijn.” Charles uit Kameroen, gedetineerd in Merksplas.