Een demografische winter - een lente van naastenliefde

De eerste sessie van de Katholieke Sociale Dagen op vrijdag 18 maart was helemaal gewijd aan het thema ‘Demografische transitie en familieleven’. De Europese ‘demografische winter’ en de effecten van de pandemie op de bevolking zouden aan bod komen. En toch pakten de presentaties een stukje anders uit, omdat iedereen aangegrepen was door de gebeurtenissen in Oekraïne…

Milan Krajniak, de minister van Arbeid, Sociaal Beleid en Gezin van Slovakije, zette meteen de toon met de boodschap dat hij zijn speech helemaal herschreven had: “Vandaag hadden we het moeten hebben over hulp bieden aan mensen die lijden onder de gevolgen van de pandemie, onder het verdriet dat ze hun dierbaren hebben verloren in de pandemie, over hoe te leven met covid in zijn huidige vorm. Maar in plaats daarvan werden we de afgelopen weken gedwongen alle aandacht te geven aan de oorlog in Oekraïne”.

De minister gaf echter aan dat hij niet over problemen, maar over kansen wilde spreken: “We moeten de enorme cohesie appreciëren waarmee mensen in Slowakije en heel Europa in één blok hun steun betuigen aan vluchtelingen uit Oekraïne. Dit heeft in zekere mate geholpen om een gefragmenteerde samenleving samen te brengen, om duizenden vrijwilligers bijeen te brengen om mensen in nood te helpen. Wat we vandaag zien, is in feite dat mensen zich verenigen voor een juist doel. Dit was niet de norm tijdens de pandemie in ons land, en we moeten alles in het werk stellen om dit moment te grijpen, en zo te helpen menselijkheid en wederzijds respect terug te brengen in onze samenleving”.

“Het belang van medelijden, barmhartigheid en het helpen van onze naaste wordt opnieuw benadrukt, wat altijd een kenmerkende bijdrage van het christendom is geweest. Als we deze uitdaging durven aangaan zie ik een groot potentieel voor een heropstart van het spirituele leven na covid” – Milan Krajniak

Dubravka Šuica, Europese commissaris voor Democratie en Demografie, beklemtoonde dat we de impact van de corona lockdowns echter niet uit het oog mogen verliezen. Ze dacht aan “de jongste burgers, die een grote prijs hebben betaald op vlak van hun socialisatie en groei”, wat de reden is dat de Europese Commissie besloten heeft 2022 uit te roepen tot het ‘Jaar van de jeugd’, waarin zal worden ingezet op de participatie van jongeren.

Šuica, die meewerkt aan de Europese strategie inzake de bescherming van de rechten van de meest kwetsbare kinderen, bracht een krachtige boodschap: “Wanneer we één kind ondersteunen, ondersteunen we hun ganse familie. Vandaag zijn het niet alleen politici die de toekomst van de Europese Unie vormgeven: elke familie is een kostbare en unieke omgeving, hoe groot of klein ook, wat haar samenstelling ook is. Elke familie heeft haar eigen verhaal te vertellen, dus zorg ervoor dat het uwe ook wordt gehoord”.

Meisa Dano, bestuurslid van Caritas Finland, besprak de situatie van de katholieke kerk in Finland, die een migrantenkerk is met één bisdom (de grote meerderheid van de Finnen behoort tot de Evangelisch-Lutherse kerk). Caritas Finland is daarom een ngo met beperkte middelen. Dano onderstreepte dat “het arbeidsleven in Finland zeer gepolariseerd is: slechte of laagbetaalde banen worden gereserveerd voor migranten of voor mensen met erg weinig talenkennis. In het ergste geval kan dit leiden tot mensenhandel en moderne slavernij. Caritas Finland werkt aan het voorkomen van dit soort ergste scenario”.

Prof. Gian Carlo Blangiardo, voorzitter van het Italiaans Nationaal Instituut voor Statistiek, sneed het thema van Europese demografische uitdagingen aan met een lezing over de ‘demografische winter’. In Italië groeit de bezorgdheid over het bevolkingsaantal, dat fel is beginnen te zakken sinds 2014. Hoop wordt gesteld in een reeks pro-gezinsmaatregelen en een cultuurverandering om deze demografische val te keren.

“Het lijkt dat kinderen onzichtbaar zijn, er bestaat alleen een volwassenencultuur in Europa” - Balázs Molnár

Balázs Molnár, vice-voorzitter van het Kopp Maria-instituut voor Demografie en Gezin in Hongarije, pikte daarop in. De ‘demografische winter’ is niet alleen een Italiaans probleem, maar treft gans Europa: het gemiddeld vruchtbaarheidscijfer van 2,1 kinderen dat nodig is voor een constant bevolkingsaantal, wordt vandaag door geen enkele lidstaat gehaald. Molnár wees op een gezinsonvriendelijke cultuur als één factor: “Het lijkt er helaas op, dat ouders alleen worden gezien als arbeidskrachten die een carrière mislopen; moederschap en de opvoeding van kinderen worden helemaal niet gewaardeerd als iets positiefs voor de hele maatschappij”. Hij onderstreepte dat de samenleving een verantwoordelijkheid heeft te dragen omdat “wanneer we jonge Hongaren vragen naar de drie meest bepalende factoren wanneer zij beslissen over hun aantal kinderen, spreken ze over de kwaliteit van hun relatie, een degelijke baan, en behoorlijke en toereikende huisvesting”. Beleid dat enkel mikt op een mentaliteitsverandering onder jongvolwassen, stelde Molnár, is daarom schromelijk ontoereikend.

“Ik denk dat wij, als kerk, een enorm belangrijke rol te spelen hebben in het verspreiden van hoop en tonen aan de jongere generatie dat hoop mogelijk is, dat liefde en geluk mogelijk zijn, ook vandaag” – Maria Nyman

In de vragenronde maakte de tussenkomst van Maria Nyman, de secretaris-generaal van Caritas Europe, indruk op alle aanwezigen: “mijn bedenking komt vanuit het perspectief van een moeder. We hebben gehoord hoe belangrijk gezinsvriendelijk beleid is, dat het moederschap moet worden gerespecteerd, en dat er een goede work-life balans moet zijn. Maar, belangrijker dan wat ook in de huidige Europese samenleving, is om een sprong in het onbekende te wagen, en een sprong van vertrouwen. Onze jongere generatie leeft in een maatschappij van angst zaaien, er is de pandemie, er is de oorlog, er is de klimaatcatastrofe en het is heel gemakkelijk om het gevoel te krijgen dat er weinig hoop is. Beleidslijnen zijn echt belangrijk, maar we moeten de jonge generatie tonen dat er redenen zijn om in liefde te geloven, dat er redenen zijn om te hopen, en dat gelukkig zijn mogelijk is, ook met vrij weinig. Ik denk dat dit de boodschap is die ik de jongere generatie wil laten horen: je kan die sprong in het onbekende wagen, er is Iemand om je op te vangen, om je te ondersteunen, je te vergezellen”.